Frida Kahlo, Henri Matisse, Zofia Nałkowska to niektórzy z artystów, których dzieła 1 stycznia trafiają do domeny publicznej. Oznacza to możliwość korzystania z tych dzieł samodzielnie czy też jako elementu innego utworu nie tylko bez zezwolenia i nieodpłatnie, ale również do celów komercyjnych.
Co roku 1 stycznia na skutek wygaśnięcia autorskich praw majątkowych do utworów, zasoby tzw. domeny publicznej wzbogacają się o kolejne dzieła. Domena publiczna to zbiór utworów, z których można korzystać bez ograniczeń wynikających z obowiązku poszanowania autorskich praw majątkowych. Znajdują się w nim utwory, do których autorskie prawa majątkowe wygasły albo też nigdy nie powstały, gdyż stworzono je przed ustanowieniem prawnej ochrony praw autorskich.
Upływ czasu, który skutkuje przejściem utworu do domeny publicznej (z uwagi na wygaśnięcie autorskich praw majątkowych) jest odmienny w różnych krajach, dlatego też przy wykorzystaniu cudzej twórczości, w ramach domeny publicznej, należy uwzględnić prawo obowiązujące w państwie, w którym ma mieć miejsce wykorzystanie. Może zdarzyć się, że np. w USA utwór trafił do domeny publicznej szybciej niż w Polsce. Nie sprawia to jednak, że w takim przypadku osoby korzystające z utworu w Polsce mogą na tej podstawie, swobodnie wykorzystywać dzieło.
Korzystając z cudzego utworu musimy bowiem zweryfikować, czy zgodnie z krajową (np. polską) regulacją prawną autorskie prawa majątkowe wygasły. W Polsce, podobnie jak w wielu innych krajach wygaśnięcie autorskich praw majątkowych ma miejsce po 70 latach od śmierci twórcy. Pewne odmienności dotyczą utworów współautorskich (w tym przypadku okres 70 lat liczony jest od śmierci ostatniego ze współautorów) czy audiowizualnych (okres 70 lat liczony jest od najpóźniej zmarłego spośród: głównego reżysera, autora scenariusza, kompozytora muzyki czy twórcy dialogów).
Ponieważ zgodnie m.in. z polską regulacją prawną okres 70 lat liczony jest w pełnych latach kalendarzowych, to właśnie 1 stycznia każdego roku do domeny publicznej trafiają nowe dzieła i tego dnia corocznie w wielu krajach obchodzony jest Dzień Domeny Publicznej.
1 stycznia 2025 r. elementem domeny publicznej stanie się m.in. twórczość: meksykańskiej malarki Fridy Kahlo, pionierów kinematografii braci Lumiére, malarza Henry'ego Matisse'a, polskiej pisarki Zofii Nałkowskiej.
Przejście utworu do domeny publicznej skutkuje możliwością wykorzystania cudzego dzieła (zarówno w całości jak i jego fragmentów) samodzielnie czy też jako elementu innego utworu nie tylko bez zezwolenia i nieodpłatnie, ale również do celów komercyjnych. Dzieła znajdujące się w domenie publicznej możemy powielać, udostępniać innym osobom, wystawiać czy wyświetlać publicznie, jak również modyfikować oryginał utworu. Należy jednak pamiętać o obowiązku wskazywania autora dzieła.
PAP
