W tym roku przypada 103. rocznica „Cudu nad Wisłą”. Decydująca w wojnie polsko-bolszewickiej bitwa rozegrała się 13-16 sierpnia 1920 roku. Uznawana jest za osiemnastą przełomową bitwę w historii świata.
Dla uczczenia tego zwycięstwa, w 1923 roku dzień 15 sierpnia ustanowiono Świętem Żołnierza Polskiego. Święto obchodzone było tego dnia do 1947 roku. Wówczas władze PRL zmieniły jego datę na 12 października, by upamiętnić udział I Dywizji im. Tadeusza Kościuszki w bitwie pod Lenino. W 1992 roku przyjęto ustawę przywracającą poprzednią datę obchodów.
Ma ona jednak wymiar symboliczny, bo 15 sierpnia 1920 roku na froncie nie doszło do spektakularnych wydarzeń. Te nastąpiły dzień później.
Oto kalendarium przełomowych dni 1920 roku:
- 6 sierpnia - naczelny wódz Józef Piłsudski opracowuje plan powstrzymania sowieckiej ofensywy na linii Wisły i przyjęcia bitwy pod Warszawą, a następnie i wyprowadzenia wielkiego kontruderzenia znad Wieprzy. Dowódcą frontu broniącego Warszawę zostaje mianowany generał Józef Haller.
- 8 sierpnia - na przedpolach Warszawy trwają przygotowania do obrony. Wojsko razem z ludnością cywilną wznosi umocnienia, organizuje punkty poboru oraz szpitale polowe.
- 11 sierpnia - oddziały sowieckie docierają do linii Wisły. Rada Obrony Państwa uchwala pobór do wojska.
- 12 sierpnia - dowództwo polskie przejmuje depeszę sowiecką o mającej nastąpić ofensywnie bolszewickiej na Warszawę. Zarządzono pogotowie bojowe we wszystkich polskich jednostkach. Sowieci rozpoczynają działania na przedmościu Warszawy. Józef Piłsudski przed udaniem się na front składa na ręce premiera Witosa rezygnację z funkcji naczelnika państwa i naczelnego wodza. W Radzyminie wojska polskie odpierają pierwszy atak brygady sowieckiej.
- 13 sierpnia - wojska sowieckie po ciężkich bojach zajmują Radzymin.
- 14 sierpnia - sowieci dokonują bardzo niebezpiecznego wyłomu w polskiej obronie. Rosjanie znajdują się już tylko w odległości 15 kilometrów od mostu na Wiśle. General Haller podejmuje decyzję o odbiciu Radzymina. Dowództwo powierza generałowi Lucjanowi Żeligowskiemu.
- 15 sierpnia - bój pod Wólką Radzymińską. Polacy likwidują najbardziej niebezpieczny wyłom w swojej obroni, a po ciężkich walkach zdobywają Radzymin. Zostaje zażegnane niebezpieczeństwo zajęcia Warszawy przez bolszewików.
- 16 sierpnia - Polacy pod dowództwem Piłsudskiego rozpoczynają kontrofensywę znad Wieprza.
- 17 sierpnia - wojska polskie atakujące znad Wieprza rozbijają wojska sowieckie. Sowieci wycofują się na całym froncie. Szala zwycięstwa wyraźnie przechyla się na stronę Polaków. Rozpoczynają się polsko-rosyjskie rozmowy rozejmowe.
W obronie Warszawy bardzo duży udział mieli ochotnicy. W ciągu kilku tygodni na przełomie lipca i sierpnia udało się stworzyć dodatkową armię liczącą 170 tysięcy osób. Dzięki temu do walki z bolszewikami Polacy zaangażowali łącznie 740 tysięcy żołnierzy. Według szacunków historyków, siły sowieckie było pięciokrotnie większe od polskich, ale tylko część z nich brała udział w inwazji na Polskę.
Straty wojenne po stronie polskiej to ponad 250 tysięcy osób poległych, rannych lub zaginionych oraz żołnierzy, którzy dostali się do niewoli. Straty sowieckie były wielokrotnie większe. Tylko w Bitwie Warszawskiej bolszewicy stracili ponad 25 tysięcy żołnierzy, a niemal 60 tysięcy dostało się do niewoli.
red.
