fot. IPN
W opinii historyków i analityków wojskowych Armia Krajowa była najliczniejszą, najlepiej zorganizowaną armią podziemną czasów II wojny światowej.

Armia Krajowa powstała 14 lutego 1942 roku na mocy rozkazu generała Sikorskiego, który uznał ją za wojskową strukturę, czyli podziemne Wojsko Polskie. Poprzedniczką AK była Służba Zwycięstwu Polsce, przekształcona w listopadzie 1939 roku w Związek Walki Zbrojnej. Jej struktury weszły w skład Armii Krajowej.

Dane dotyczące liczebności Armii Krajowej są rozbieżne. Wywiad niemiecki szacował jej siły od 150 do 200 tysięcy. Według meldunków przesyłanych do Londynu  po akcji scaleniowej z Batalionami Chłopskimi, stan liczebny AK sięgać miał 360 tysięcy. Część dowódców dane uznawała za zawyżone. Członkowie AK byli organizatorami tysięcy akcji sabotażowych, dywersyjnych i zbrojnych na terenie Polski.

Największa operacja Armii Krajowej to Powstanie Warszawskie, drugą zrealizowaną tylko w niewielkiej części była akcja „Burza” - plan ogólnonarodowego powstania.

Straty Armii Krajowej to około 100 tysięcy poległych, 50 tysięcy wywiezionych do ZSRR i uwięzionych. Po zakończeniu wojny część AK-owców odmówiła dokonania demobilizacji i kontynuowała walkę w ramach Delegatury Sił Zbrojnych Ruchu Oporu Armii Krajowej, Zrzeszenia Wolność i Niezawisłość, Konspiracyjnego Wojska Polskiego, Narodowej Organizacji Wojskowej i innych. Masowe prześladowania członków tych organizacji, określanych później jako żołnierze wyklęci trwały przez cały okres stalinowski.

Z okazji 80. rocznicy Instytut Pamięci Narodowej przygotował wiele przedsięwzięć upamiętniających tę największą podziemną armię Europy. O godz. 17.00 na elewacji stadionu PGE Narodowy w Warszawie zostanie wyświetlone hasło „AK - z miłości do Polski”, a od godz. 10.30 na kanale IPNtv w serwisie YouTube będzie można obejrzeć krótki apel, przygotowany przez IPN. W prasie w kraju i za granicą ukażą się w kilku językach artykuły prezesa IPN dr. Karola Nawrockiego, przypominające ideały, jakie przyświecały żołnierzom AK. W całej Polsce IPN przygotował akcję billboardową, która ma przypomnieć o kluczowych, a coraz mniej znanych faktach dotyczących AK.

O godz. 12:00, na Cmentarzu Centralnym w Szczecinie odbędzie się Apel Pamięci i złożenie kwiatów pod pomnikiem "Na Chwałę Armii Krajowej". O godzinie 14:00 otwarta zostanie wystawa "Pokolenie Baczyńkiego", przygotowana przez Instytut Pamięci Narodowej. Wernisaż będzie miał miejsce przed siedzibą Polskiego Radia Szczecin, przy al. Wojska Polskiego 73.

Kalendarium Armii Krajowej

1939

  • 1 września Niemcy atakują Polskę. Rozpoczyna się najkrwawszy konflikt zbrojny w dziejach świata.
  • 27 września - powołanie Służby Zwycięstwa Polski, pierwszej podziemnej organizacji zbrojnej. W listopadzie 1939 roku SZS przekształcona zostaje w Związek Walki Zbrojnej.
  • 10 października odbyło się ierwsze posiedzenie Głównej Rady Politycznej.
  • 5 listopada ukazuje się pierwszy numer „Biuletynu Informacyjnego”, głównego organu prasowego Polskiego Państwa Podziemnego.
1940
  • 21 stycznia - zbrojne wystąpienie przeciwko władzy sowieckiej w Czortkowie na Podolu, tzw. powstanie czortkowskie.
  • 26 lutego z przekształcenia Głównej Rady Politycznej powstaje Polityczny Komitet Porozumiewawczy.
  • 30 marca zwycięska bitwa hubalczyków pod Huciskiem, pierwsza bitwa partyzancka II wojny światowej.
  • 20 kwietnia powstaje Związek Odwetu, struktura ZWZ sabotażu i dywersji.
  • 30 kwietnia - śmierć w boju mjr. Hubala, dowódcy Oddziału Wydzielonego Wojska Polskiego.
  • 3 lipca - utworzenie Zbiorowej Delegatury Rządu RP na Kraj.
  • 19 września Witold Pilecki daje się aresztować, by trafić do obozu w Auschwitz.
  • 3 grudnia Cyryl Ratajski zostaje delegatem rządu na kraj.
  • 27 grudnia powstaje młodzieżowa Organizacja Małego Sabotażu „Wawer”.
1941
  • 16 lutego pierwszy skok cichociemnych do Polski.
  • 26 października do kraju wraca marsz. Edward Rydz-Śmigły, by kontynuować walkę z okupantem.
1942
  • 14 lutego na bazie ZWZ powstaje Armia Krajowa, komendantem zostaje gen. Stefan „Grot” Rowecki.
  • 21 lutego - akcja „Bollwerk”, AK niszczy niemieckie magazyny w Poznaniu.
  • 20 marca w Warszawie na murach po raz pierwszy pojawia się kotwica Polski Walczącej.
  • 7 października - akcja Wieniec, atak na infrastrukturę kolejową wokół Warszawy.
  • 4 grudnia przy Delegaturze Rządu na Kraj powstaje Rada Pomocy Żydom „Żegota”.
  • 24 grudnia Armia Krajowa, Bataliony Chłopskie, Gwardia Ludowa i radzieckie oddziały partyzanckie wzniecają powstanie zamojskie.
1943
  • 18 stycznia oddział „Ponurego” atakuje i zdobywa niemieckie więzienie w Pińsku.
  • 22 stycznia - utworzenie Kedywu AK działu zajmującego się dywersją i sabotażem.
  • 21 marca - powołanie Krajowej Reprezentacji Politycznej.
  • 26 marca - akcja pod Arsenałem w Warszawie, grupa szturmowa Szarych Szeregów odbija Jana Bytnara i 20 innych więźniów Pawiaka.
  • 10 kwietnia organizacja Specjalnych Akcji Bojowych Armii Krajowej dokonuje zamachu bombowego na Dworcu Głównym w Berlinie.
  • 23 kwietnia na Dworcu Głównym we Wrocławiu AK dokonuje zamachu bombowego na pociąg z żołnierzami Wehrmachtu.
  • 26 kwietnia Witold Pilecki ucieka z KL Auschwitz.
  • 6 maja gestapo aresztuje Floriana Marciniaka, pierwszego naczelnika Szarych Szeregów.
  • 20 maja - odbicie pod Celestynowem więźniów transportowanych z Zamku w Lublinie do Auschwitz.
  • 19 czerwca - powstanie iwienickie, udana akcja opanowania miasteczka i odbicia więźniów z miejscowego więzienia  
  • 30 czerwca gestapo aresztuje gen .Stefana „grota” Roweckiego.
  • 15 lipca w strukturach AK powstaje Kierownictwo Walki Podziemnej.
  • 17 lipca dowódcą Armii Krajowej zostaje gen. Tadeusz „Bór” Komorowski.
  • 6 sierpnia - rozbicie niemieckiego aresztu w Starachowicach.
  • 12 sierpnia Kedyw AK przeprowadza brawurową akcję „Góral”.
  • 31 sierpnia oddział Waldemara Szwieca na kilka godzin opanował Końskie.
  • 7 września AK likwiduje zastępcę komendanta Pawiaka Franza Burckla.
  • 26 września AK przeprowadza akcję odwetową „Wilanów”.
  • 16 listopada Bitwa Oddziału „Bomby” z UPA koło Huty Starej.
1944
  • 15 stycznia 27 Wołyńska Dywizja Piechoty jako pierwszy oddział Armii Krajowej rozpoczyna akcję „Burza”.
  • 1 lutego Kedyw AK likwiduje Franza Kutscherę, dowódcę SS i Policji dystryktu warszawskiego.
  • 14 maja - bitwa zgrupowania stołpeckiego AK z dwiema brygadami sowieckiej partyzantki w Kamieniu Stołpeckim.
  • 20 maja patrol AK odnajduje nad Bugiem niewypał pocisku rakietowego V-2.
  • 31 maja - atak partyzantów na statek „Tannenberg”, przewożący Wisłą żołnierzy niemieckich
  • 16 czerwca - śmierć w boju mjr. Jana Piwnika, „Ponurego”.
  • 13 lipca - zakończenie akcji scaleniowej Batalionów Chłopskich i Armii Krajowej.
  • 13 lipca Armia Krajowa i Armia Czerwona zajmują Wilno.
  • 17 lipca NKWD aresztuje zaproszonych na rozmowy dowódców AK okręgu wileńskiego.
  • 22 lipca oddział por. „Sama” oswobadza obóz Baudienst. W obozie przebywało 400 polaków z okolic Piotrkowa Trybunalskiego.
  • 25 lipca - akcja Most III, odnalezione szczątki pocisku V-2 zostają przetransportowane samolotem na Zachód.
  • 28 lipca - akcja „Burza” we Lwowie, po zakończeniu walk oddziały AK zostały rozbrojone, zaś dowódcy uwięzieni.
  • 1 sierpnia wybucha Powstanie Warszawskie.
  • 21 sierpnia - pierwsza bitwa między oddziałami Armii Krajowej i Armii Czerwonej pod Surkontami.
  • 6 września grupa AK „Kampinos” niszczy tartak w Piaskach Królewskich.
  • 3 października - kapitulacja Powstania Warszawskiego. Gen. Tadeusz „Bór” Komorowski udaje się do niewoli. Obowiązki dowódcy Armii Krajowej przejmuje pozostający w konspiracji gen. Leopold Okulicki „Niedźwiadek”.
  • 28 grudnia - ostatni zrzut cichociemnych na teren okupowanej Polski.
1945
  • 17 stycznia Armia Czerwona zajmuje Warszawę. 
  • 17 stycznia - rozwiązanie „Szarych Szeregów”.
  • 19 stycznia - rozwiązanie Armii Krajowej.
  • 27 marca NKWD podstępnie aresztuje 16 przywódców Polskiego Państwa Podziemnego. W czerwcu 1945 roku w Moskwie odbył się ich pokazowy proces.
  • 8 maja - koniec II wojny światowej w Europie.
  • 1 lipca Rada Jedności Narodowej ogłasza Testament Polski Walczącej.
pg/rz