83. rocznica Nocy Kryształowej

Pretekstem do rozpętania antyżydowskiej histerii było zabójstwo niemieckiego sekretarzu ambasady w Paryżu Ernsta von Ratha przez Herschela Grynszpana, który w ten sposób zemścił się za deportowanie swojej rodziny na wschód do Polski. W odwecie hitlerowskie władze wezwały bojówki do rozpoczęcia planowanej już dużo wcześniej akcji. Jako pierwsza na terenie Pomorza już 8 listopada spłonęła synagoga w Bytowie. Dzień później akcja objęła praktycznie wszystkie miasta. Dramatyczny przebieg miało podpalenie synagogi w Słupsku, gdzie bojówkarze i policjanci uniemożliwili przeprowadzenia akcji gaśniczej przybyłej na miejsce strażakom.

Tej samej nocy synagoga spłonęła również w Koszalinie. Obiekt nie został odbudowany. W tym miejscu znajduje się dziś Park Książąt Pomorskich. Podobny los spotkał wybudowaną w 1881 roku synagogę w Szczecinku. Po wojnie w miejscu synagogi wzniesiono internat. Identycznie działo się w Pile, gdzie razem z synagogą spłonęła prowadzona od 1756 roku kronika społeczności żydowskiej. Dziś przez działkę zajmowaną na świątynie przebiega aleja Piastów. Podobne akcje odbyły się w Darłowie, Świdwinie oraz Człuchowie.

Niemal cudem przetrwały synagogi w Białogardzie i Sławnie. W Białogardzie kilkanaście dni później budynek przejęty został przez NSDAP, a w czasie wojny odbywały się w nim ćwiczenia przeciwlotnicze. Po wojnie obiekt wykorzystywany był do celów sportowych. Natomiast w Sławnie w Noc Kryształową budynek ucierpiał w minimalnym stopniu. Pod koniec wojny przetrzymywano w nim jeńców radzieckich, a dzień przed wkroczeniem do miasta wojsk Armii Czerwonej synagoga spłonęła doszczętnie.

Niezwykle dramatyczne przebieg miała noc w Połczynie-Zdroju, gdzie hitlerowscy bojówkarze zamordowali byłego żołnierza armii cesarskiej i jednego z najbardziej majętnych mieszkańców Połczyna Leo Levygo. Dwa dni później skrycie został pochowany na cmentarzu w Połczynie.

Więcej na ten temat tych wydarzeń w materiale Piotra Głowackiego.

pg/mt