Figurka „Wenus z Kołobrzegu” udostępniona zwiedzającym Muzeum Oręża Polskiego

Dyrektor muzeum Aleksander Ostasz zaznaczył, że decyzję o udostępnieniu wystawy czasowej pt. „Wenus z Kołobrzegu”, poświęconej odkryciu figurki, podjęto w związku z ogromnym zainteresowaniem po konferencji, na której zaprezentowano to wyjątkowe znalezisko. O neolitycznej figurce ukazało się ponad 160 artykułów w 15 językach.

- To co wydarzyło się po 13 czerwca, gdy zaprezentowaliśmy to znalezisko, absolutnie nas zaskoczyło. Otrzymaliśmy mnóstwo pytań, kiedy będzie można zobaczyć figurkę, dlatego zdecydowaliśmy się przygotować wystawę czasową – dodał.

Wystawę „Wenus z Kołobrzegu” można zobaczyć w godzinach otwarcia Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu. Ekspozycja mieści się w oddziale muzeum przy ul. Armii Krajowej 13.

Kierownik Muzeum Historii Kołobrzegu dr Robert Dziemba podkreślił, że planowane są dalsze prace badawcze nad pochodzeniem figurki. - Zobaczyć to jedno, a zrozumieć to drugie. Wszystko jeszcze przed nami, ponieważ duża część tego znaleziska to dla nas terra incognita. Musimy je zbadać i odpowiedzieć na pytania, m.in. z czym mamy do czynienia, do czego służyła i ile ma dokładnie lat - wyjaśnił.

Kamienną figurkę znalazł w grudniu 2022 r. na polu w kołobrzeskiej dzielnicy Podczele rolnik. Zainteresował niepozornym odkryciem Grupę Eksploracyjno-Poszukiwawczą Parsęta. Ta z kolei znalezisko pokazała specjalistom z Fundacji Relicta, którzy wstępnie potwierdzili wyjątkowość figurki. W 2023 r. o odkryciu powiadomione zostały służby konserwatorskie i Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu.

Następnie eksponat trafił w ręce interdyscyplinarnego zespołu naukowców zebranych przez Marcina Krzepkowskiego z Fundacji Relicta, który podjął się jego przebadania. Zespół współtworzą m.in.: dr hab. prof. UAM Iwona Sobkowiak-Tabaka z Wydziału Archeologii UAM i dr Grzegorz Szczurek z Instytutu Interdyscyplinarnych Badań Historycznych Uniwersytetu Kaliskiego. Analizy surowca, z którego wykonano artefakt, podjęły się dr hab. prof. PAN Barbara Studencka z Muzeum Ziemi i dr Aldona Kurzawska z Wydziału Archeologii UAM wraz z dr Agatą Hałuszko z Instytutu Archeologii UMCS. Naukowcy przygotowują szczegółowe opracowanie poświęcone kołobrzeskiej Wenus.

Dokonane ustalenia wskazują, że kamienna figurka pochodzi z okresu neolitu i ma ponad 6 tys. lat. Wykonana została z wapienia o beżowej barwie. W strukturze widoczne są fragmenty muszki małży, ślimaków oraz rurek wieloszczetów. Figurka stylizowana na postać kobiety ma ok. 12 cm wysokości.

„Sylwetka jest dość masywna, o zniekształconych proporcjach. Kończyny górne są jedynie zarysowane, dolne – nieco rozstawione, lecz opracowane niezbyt szczegółowo. Twarz pozbawiona jest rysów – brak oczu, nosa, ust i uszu. Piersi zostały zakryte przez ugięte w łokciach ręce. Jednocześnie głowa oraz górna część tułowia są nieproporcjonalnie duże w stosunku do krótkich nóg. Na tylnej części widoczne są ślady formowania w okolicy nóg, prawdopodobnie powstałe w wyniku uderzania twardym narzędziem” – można przeczytać w opisie zabytku umieszczonym w komunikacie Muzeum Oręża Polskiego w Kołobrzegu.

Podano ponadto, że „na wypukłych partiach ciała widać delikatne ślady wygładzenia, szczególnie w okolicach piersi i bioder, co może sugerować użytkowanie figurki. (…) Tył postaci jest stosunkowo płaski, co może świadczyć o tym, że figurka była ustawiana pionowo lub przymocowywana do jakiegoś podłoża”.

Tego typu figurki o cechach antropomorficznych są powszechnie spotykane na stanowiskach neolitycznych z VI i V wieku p.n.e. na terenach położonych na południe i południowy wschód od Karpat, w obszarze Anatolii i południowej Europy. Na Pomorzu Zachodnim to unikat. Odkrycie rzuca nowe światło na pradzieje tych terenów. Badacze nie wykluczają, że znaleziona figurka może być dziełem pierwszych rolników, którzy osiedlali się na żyznych ziemiach Pomorza Zachodniego, w tym przypadku w okolicach rzeki Parsęty.

Neolityczne figurki Wenus uważa się za symboliczne przedstawienie kobiecości i płodności. Mogły być one używane w rytuałach lub ceremoniach mających na celu celebrowanie płodności, zapewnienie przetrwania i dobrobytu lokalnej społeczności. W ocenie badaczy kołobrzeska Wenus „zdradza wysoki kunszt artystyczny i pomimo prostoty formy wyróżnia się wyjątkowymi walorami estetycznymi”.

mw/PAP/zn