W rządowym centrum legislacji opublikowano projekty ustaw: o rejestrowanych związkach partnerskich i wprowadzającej tę ustawę. Zakładają, że związek partnerski zostaje zawarty przez dwie pełnoletnie osoby, bez względu na płeć. Projekt nie przewiduje możliwości ani adopcji zewnętrznej, ani możliwości przysposobienia.
Projekt ustawy o związkach partnerskich zakłada, że związek partnerski zostaje zawarty przez dwie pełnoletnie osoby, bez względu na płeć. Muszą one złożyć oświadczenie o zawarciu tego związku przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego. Ponadto, osoby tej samej płci pozostające w małżeństwie zawartym ze sobą w innym państwie, zawierają związek partnerski przez złożenie przed kierownikiem urzędu stanu cywilnego zgodnych oświadczeń, aby to małżeństwo wywierało skutki prawne równoważne z zawarciem związku partnerskiego. Osoby będące w związku, zgodnie z projektem ustawy, będą mogły mieć wspólne nazwisko.
Związku partnerskiego nie mogłyby zawrzeć m.in. osoby, które w chwili składania oświadczenia nie ukończyły 18 lat; osoby nieposiadające zdolności do czynności prawnych; krewni w linii prostej oraz rodzeństwo; osoby pozostające ze sobą w stosunku przysposobienia czy osoby, które w chwili składania oświadczeń o zawarciu związku partnerskiego są w stanie wyłączającym świadome powzięcie decyzji i wyrażenie woli.
Projekt zawiera uregulowania dotyczące wspólnego majątku - z chwilą zarejestrowania związku partnerskiego osoby w związku partnerskim łączy ustrój rozdzielności majątkowej. Każda z osób w związku partnerskim zachowuje zarówno majątek nabyty przed zawarciem związku partnerskiego, jak i majątek nabyty później. Każda z osób zarządza samodzielnie swoim majątkiem. Osoby w zarejestrowanym związku partnerskim mogą przez umowę zawartą w formie aktu notarialnego (umowa majątkowa partnerska) ustanowić wspólność majątkową (wspólność partnerską) obejmującą przedmioty majątkowe określone w tej umowie (wspólny majątek partnerski). Umowa taka może poprzedzać zarejestrowanie związku partnerskiego.
Projekt ustawy nie przewiduje możliwości ani adopcji zewnętrznej, ani możliwości przysposobienia dziecka/dzieci partnera/partnerki. Osoba w związku partnerskim będzie uprawniona do uczestniczenia w sprawowaniu bieżącej pieczy nad wspólnie z nim przebywającym dzieckiem pozostającym pod władzą rodzicielską drugiej z osób w związku partnerskim i jego wychowaniu, w tym podejmowania decyzji w sprawach życia codziennego, chyba, że sprzeciwi się temu, którekolwiek z rodziców wykonujących władzę rodzicielską nad tym dzieckiem.
- W projekcie ustawy o związkach partnerskich nie ma przepisów o przysposobieniu dzieci. Zrobiliśmy tu kompromisowy krok do tyłu - powiedziała ministra ds. równości Katarzyna Kotula.
Związek partnerski ustaje w przypadku śmierci jednej z osób w związku partnerskim; uznania jednej z osób w związku partnerskim za zmarłą; unieważnienia związku partnerskiego; rozwiązania związku partnerskiego oraz zawarcia małżeństwa przez osoby, które zawarły ze sobą związek partnerski. Może być on unieważniony w przypadku stwierdzenia przesłanek, które uniemożliwiają zawarcie tego związku (tj. m.in. niepełnoletność w chwili składania oświadczenia, brak zdolności do czynności prawnych).
Drugi z projektów ustaw - projekt ustawy wprowadzającej ustawę o rejestrowanych związkach partnerskich - zakłada wprowadzenie zmian w ponad 200 obowiązujących obecnie ustawach. Chodzi m.in. o konieczność wprowadzenia do obowiązujących w Polsce aktów prawnych pojęcia związków partnerskich i przyznania osobom w takich związkach określonych praw.
Wśród ustaw, które będą musiały zostać znowelizowane znalazła się m.in. ustawa Prawo o aktach stanu cywilnego, ustawa o podatku od spadków i darowizn, a nawet ustawa o Policji, o Straży Granicznej i Państwowej Straży Pożarnej.
Zmienią się także obowiązujące regulacje podatkowe, czy o świadczeniach opieki zdrowotnej, ustawa o cudzoziemcach. Chodzi m.in. o konieczność wprowadzenia do obowiązujących w Polsce aktów prawnych pojęcia związków partnerskich i przyznania osobom w takich związkach określonych praw. Zgodnie z proponowanymi przepisami osoby żyjące w związkach partnerskich będą mogły skorzystać ze zwolnienia z opodatkowania nabycia własności rzeczy i praw z tytułu dziedziczenia, darowizny, zachowku, nieodpłatnego zniesienia współwłasności, nieodpłatnej renty, użytkowania czy służebności. Ponadto, osoby w związku partnerskim będą zaliczone do I grupy podatkowej, którą tworzą członkowie najbliższej rodziny.
I tak, ustawa wprowadzająca przyznaje osobom w związku partnerskim uprawnienia przewidziane w procedurze administracyjnej, sądowo-administracyjnej, karnej, cywilnej, egzekucyjnej, wykroczeniowej, i innych. Jest to umożliwienie pełnienia roli pełnomocniczki bądź pełnomocnika, a także korzystanie z uprawnień przyznanych członkom najbliższej rodziny.
Dokonano zmian przepisów zakazujących małżonkom i innym członkom rodziny pełnienia funkcji czy piastowania stanowisk, w tym w komisjach, radach konkursowych i innych gremiach; dokonano odpowiednich zmian w definicji osoby bliskiej w ustawie o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta, oraz w innych ustawach z obszaru ochrony zdrowia.
Zmiany zostaną wprowadzone także w ustawach z obszaru pomocy społecznej poprzez uwzględnienie w definicjach rodziny osób w związku partnerskim oraz osób, z którymi rodzic dziecka pozostaje w związku partnerskim.
Oba projekty przekazano do zaopiniowana m.in. przez stronę społeczną, RPO, RPD, pierwszej prezes Sądu Najwyższego czy ZUS. Organy mają czas do 17 listopada na przekazanie swoich ewentualnych uwag do obu projektów.
„Projekty ustaw o rejestrowanych związkach partnerskich, które były omawiane z organizacjami pozarządowymi zostały skierowane do konsultacji publicznych i międzyresortowych” - przekazała na platformie X ministra ds. równości Katarzyna Kotula. Jak dodała, oznacza to kontynuacje procesu legislacyjnego, który jeszcze nie miał w Polsce.
„To nowy rozdział w długim marszu po równość, który dzięki wieloletniej pracy wielu organizacji LGBT i społeczeństwa obywatelskiego doprowadził nas do tego historycznego momentu” - dodała.
W uzasadnieniu do projektu ustawy o rejestrowanych związkach partnerskich czytamy, że zapewnienie możliwości zawarcia rejestrowanego związku partnerskiego przez osoby tej samej i różnej płci będzie chronić te osoby przed wykluczeniem, a także zapewni możliwość jasnego określenia wzajemnych praw i obowiązków. Projekt jest więc odpowiedzią na potrzeby społeczne par tej samej płci, które nie mają dostępu do instytucji małżeństwa, ale także par różnej płci żyjących w związkach nieformalnych, które z różnych przyczyn nie mogą lub nie chcą zawrzeć małżeństwa.
Projekt ustawy o rejestrowanych związkach partnerskich ma także na celu wykonanie wyroku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z dnia 12 grudnia 2023 r. w sprawie Przybyszewska i inni przeciwko Polsce. Zgodnie z tym wyrokiem Polska jest zobowiązana do zapewnienia ram prawnych umożliwiających parom tej samej płci odpowiednie uznanie i ochronę ich związku.
PAP/zas
