MS Piłsudski przy Dworcu Morskim - 1938 rok (fot Henryk Poddębski)
W dwudziestoleciu międzywojennym Polska dysponowała 147-kilometrowym pasem wybrzeża, przyznanym po pierwszej wojnie światowej na mocy Traktatu Wersalskiego. Po wybudowaniu portu Gdynia szybko przekształciła się w ważny port przeładunkowy i pasażerski.
Obecnie Gdynia jest trzecim co do wielkości portem morskim w Polsce, po Gdańsku i Szczecinie.
Jak podawał budowniczy i projektant portu gdyńskiego Tadeusz Wenda, koszt inwestycji nie przekroczył 300 milionów złotych. Polski rząd zdecydował się na budowę nowego portu po zablokowaniu w Gdańsku przeładunku broni do Polski w czasie wojny polsko-bolszewickiej w 1920 roku.
W maju 1920 roku szef Departamentu Spraw Morskich Ministerstwa Spraw Wojskowych wiceadmirał Kazimierz Porębski zlecił inżynierowi Tadeuszowi Wendzie, który podczas pierwszej wojny światowej kierował budową portów w Windawie i Rewlu (obecnie Tallinn), znalezienie najbardziej dogodnego miejsca na budowę nowego portu wojennego. - Za najdogodniejsze miejsce na tę inwestycję uznałem Gdynię, a dokładniej nizinę między Gdynią a Oksywą, 16 kilometrów od Nowego Portu w Gdańsku - pisał Tadeusz Wenda, w specjalnym memoriale z 1920 roku.
Jesienią 1920 roku polski rząd podjął decyzję o budowie w Gdyni Tymczasowego Portu Wojennego i Schroniska dla Rybaków. 29 maja 1921 rozpoczęły się pierwsze prace budowlane przy wznoszeniu portu w Gdyni. Wyprzedziły regulacje prawne, gdyż Sejm podjął ustawę, w której upoważniał rząd do budowy portu dopiero półtora roku później, 23 września 1922.
Uroczyste otwarcie portu w Gdyni odbyło się 29 kwietnia 1923 roku z udziałem prezydenta RP Stanisława Wojciechowskiego i premiera Władysława Sikorskiego. W sierpniu (1923) do nabrzeża gdyńskiego portu wpłynął pierwszy pełnomorski statek. Był to "Kentucky", pływający pod francuską banderą.
Otwarcie portu i jego rozbudowa spowodowały dynamiczny rozwój Gdyni, która w 1926 roku otrzymywała status miasta. Liczyła wówczas 12 tysięcy mieszkańców, a jej powierzchnia wynosiła 14 kilometrów kwadratowych. Olbrzymie zasługi dla rozwoju portu w Gdyni wniósł Eugeniusz Kwiatkowski, który - jako minister przemysłu i handlu w latach 1926-1930 - zdobył na budowę olbrzymie fundusze. Dzięki nim gdyński port szybko stał się jednym z największych i najnowocześniejszych na Bałtyku.
Ważnym wydarzeniem w historii Gdyni było otwarcie w 1931 roku Dworca Morskiego, z którego odpływali między innymi emigranci udający się do Ameryki Południowej. Dwa lata później z Gdyni po raz pierwszy wyeksportowano większą masę towarową niż przez port gdański. Dumą portu gdyńskiego stała się też chłodnia, będąca drugim co do wielkości tego typu obiektem na świecie.
W 1938 roku Gdynię odwiedziło prawie 6,5 tysiąca statków, a przeładunki w porcie wyniosły ponad 9 milionów ton. W chwili wybuchu drugiej wojny światowej była ona jednym z największych i najnowocześniejszych portów w Europie, wokół którego powstało miasto liczące ponad 120 tysięcy mieszkańców.
- Budowa portu w Gdyni miała wpływ nie tylko na rozwój gospodarki morskiej, ale na całą reorientację polskiej ekonomii - do 1938 roku aż 80 procent polskiego eksportu i 65 procent importu szło drogą morską - mówił w 2018 roku w radiowej Jedynce profesor Wiesław Wysocki z Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego.
IAR/ar
