17 marca 1921 r. ogromną większością głosów Sejm Ustawodawczy uchwalił Konstytucję RP. Składała się z 126 artykułów, podzielonych na siedem rozdziałów.
Przyjęta ustawa zasadnicza stwierdzała, że państwo polskie jest Rzecząpospolitą, w której władza zwierzchnia należy do narodu rozumianego jako ogół obywateli. Struktura państwa została oparta na trójpodziale władzy.
Organami władzy ustawodawczej był sejm, któremu konstytucja wyznaczyła pozycję głównego organu państwa, mającego pełnię władzy ustawodawczej i kontrolę nad podporządkowaną mu Radą Ministrów, oraz posiadający zdecydowanie mniejsze uprawnienia senat. Kadencja 444 posłów i 111 senatorów trwała pięć lat. Wybierani byli w pięcioprzymiotnikowych wyborach (powszechnych, równych, tajnych, bezpośrednich i proporcjonalnych).
Czynne prawo wyborcze w wyborach do sejmu miały osoby, które ukończyły 21 lat, a w wyborach do senatu - 30. Bierne prawo wyborcze do sejmu posiadały natomiast osoby powyżej 25. roku życia, a do senatu powyżej 40. roku.
Posłowie i senatorowie posiadali immunitet parlamentarny zwalniający ich od odpowiedzialności karnej z tytułu sprawowania mandatu. Na pociągnięcie do odpowiedzialności posła lub senatora, który dopuścił się przestępstwa karnego, była wymagana zgoda sejmu lub senatu.
Na czele władzy wykonawczej stał prezydent wybierany na siedmioletnią kadencję przez Zgromadzenie Narodowe (posłów i senatorów). Reprezentował państwo w stosunkach międzynarodowych, powoływał i odwoływał premiera, a na jego wniosek poszczególnych ministrów. Ponadto zwoływał, zamykał i odraczał sesje sejmu oraz senatu. Posiadał prawo rozwiązania sejmu po uzyskaniu zgody senatu. W czasie pokoju był najwyższym zwierzchnikiem sił zbrojnych. W przypadku wojny musiał mianować wodza naczelnego na wniosek Rady Ministrów, przedstawiony przez ministra spraw wojskowych.
Prezydent nie posiadał inicjatywy ustawodawczej ani prawa weta wobec uchwalanych ustaw. Wszystkie jego akty rządowe wymagały kontrasygnaty premiera i odpowiedniego ministra. Do władzy głowy państwa należało mianowanie sędziów i stosowanie prawa łaski.
Obok prezydenta władzę wykonawczą sprawował rząd, który określał najważniejsze zadania polityki wewnętrznej i zagranicznej. Rada Ministrów ponosiła solidarną odpowiedzialność konstytucyjną i parlamentarną za ogólny kierunek działań rządu. Ministrowie odpowiadali też indywidualnie za własne czynności urzędowe oraz za działania podległych im organów.
W myśl postanowień konstytucji sędziowie w sprawowaniu swojego urzędu mieli być niezawiśli i podlegać jedynie odpowiednim ustawom.
Ustawa zasadnicza gwarantowała obywatelom ochronę życia, wolności i mienia, bez różnicy pochodzenia, narodowości, języka, rasy lub religii.
Zapewniała wolność słowa, prasy oraz swobodę zawiązywania związków i stowarzyszeń. Były również zapisy dotyczące wolności sumienia i wyznania: „Żaden obywatel nie może być z powodu swego wyznania i przekonań religijnych ograniczony w prawach przysługujących innym obywatelom”. Każdy ma prawo „zachowania swej narodowości i pielęgnowania swej mowy i właściwości narodowych”.
Napisano w niej, że „wszyscy obywatele są równi wobec prawa”, a „Rzeczpospolita Polska nie uznaje przywilejów rodowych ani stanowych, jak również żadnych herbów, tytułów rodowych i innych, z wyjątkiem naukowych, urzędowych i zawodowych”.
Dzień uchwalenia konstytucji miał odświętny charakter. Na udekorowanych ulicach Warszawy zgromadziły się tłumy mieszkańców. Bezpośrednio po przyjęciu ustawy zasadniczej do Sejmu przybył Naczelnik Państwa Józef Piłsudski, który wspólnie z posłami i członkami rządu udał się następnie w uroczystym pochodzie na nabożeństwo do katedry św. Jana.
2 sierpnia 1926 r., po zamachu majowym, Sejm uchwalił „Ustawę zmieniającą i uzupełniającą Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 17 marca 1921 r.”, tzw. nowelę sierpniową, która wzmacniała pozycję prezydenta wobec parlamentu.
23 kwietnia 1935 r. na Zamku Królewskim w Warszawie prezydent Ignacy Mościcki podpisał tzw. Konstytucję kwietniową, która zastępowała Konstytucję marcową. Przyznawała ona prezydentowi nadrzędną pozycję wobec innych organów państwa, czyniąc go odpowiedzialnym za jego losy wobec Boga i historii. Niektóre przepisy nowej konstytucji odwoływały się do przepisów ustawy zasadniczej z marca 1921 r.
Ten specyficzny stan prawny sprawił, że część przepisów Konstytucji marcowej obowiązywała do grudnia 1990 r., gdy swoją misję zakończyły władze RP na uchodźstwie.
PAP/aj
