161 lat temu, 22 stycznia 1863 roku, wybuchło powstanie styczniowe, skierowane przeciwko Rosji. Był to największy zryw narodowo-wyzwoleńczy Polaków. Pomimo stłumienia, powstanie umocniło świadomość narodową i miało wpływ na dążenia niepodległościowe następnych pokoleń.
Powstanie rozszerzyło się na cały kraj, a następnie na tereny Litwy, Białorusi i Ukrainy. Trwało do jesieni 1864 roku, a utworzone państwo podziemne funkcjonowało jeszcze w roku 1865. Ostatni oddział partyzancki księdza Stanisława Brzóski, działający na Podlasiu, został rozbity w kwietniu 1865 roku.
Powstanie styczniowe było najdłużej trwającym i najbardziej masowym ruchem niepodległościowym XIX wieku. Około 20 tysięcy powstańców poległo w walkach, około tysiąca zostało straconych przez Rosjan, a 38 tysięcy zesłanych na Syberię. Spacyfikowano wiele miast, w tym Wilno. Na Litwie zginęło 10 tysięcy szlachty polskiej na ogólną liczbę 40 tysięcy.
Powstanie przyczyniło się do umocnienia w narodzie ducha niepodległościowego. Stanowiło moment zwrotny w tworzeniu się nowoczesnego narodu. Rodacy wykazali się umiejętnością organizowania skutecznego aparatu państwowego w najtrudniejszych warunkach. Struktury organizacyjne z tamtego okresu były doświadczeniem, z którego korzystali twórcy Polskiego Państwa Podziemnego podczas II wojny światowej.
IAR/zn
